Arabski 65XE
From Atariki
| Wersja z dnia 07:47, 20 maj 2024 Krótki (Dyskusja | wkład) (Póki co wiadomo, że oprócz OS-u obie wersje arabskiego 65XE różnią się płytą główną i klawiaturą.) ← Previous diff |
Aktualna wersja Krótki (Dyskusja | wkład) (Istnieje też wersja na płycie 65XEN ale z nowszym OS-em.) |
||
| Linia 3: | Linia 3: | ||
| Wersja arabska od zwykłego 65XE różni się nadrukami w języku arabskim na obudowie i na klawiszach oraz zmodyfikowanym systemem operacyjnym, przystosowanym do wprowadzania tekstu w języku arabskim. Poza tym jest to zwykłe 65XE w obowiązującym w Egipcie standardzie PAL z [[Atari BASIC]]-iem rev. C i [[ECI]]. | Wersja arabska od zwykłego 65XE różni się nadrukami w języku arabskim na obudowie i na klawiszach oraz zmodyfikowanym systemem operacyjnym, przystosowanym do wprowadzania tekstu w języku arabskim. Poza tym jest to zwykłe 65XE w obowiązującym w Egipcie standardzie PAL z [[Atari BASIC]]-iem rev. C i [[ECI]]. | ||
| - | Znane są dwie wersje arabskiego 65XE:[https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848722][https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848790] | + | Znane są trzy wersje arabskiego 65XE: |
| - | ==Wersja z 1987 roku== | + | ==Wersja z 1987 roku[https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848722][https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848790]== |
| Jest to bardziej powszechna wersja. Z zewnątrz można ją odróżnić od późniejszej wersji tym, że na klawiszu "G" nadrukowane są 2 znaki arabskie przypominające łacińskie litery jJ. Jest zbudowana na płycie głównej C100455 "65XEN" z ośmioma 1-bitowymi koścmi RAM. | Jest to bardziej powszechna wersja. Z zewnątrz można ją odróżnić od późniejszej wersji tym, że na klawiszu "G" nadrukowane są 2 znaki arabskie przypominające łacińskie litery jJ. Jest zbudowana na płycie głównej C100455 "65XEN" z ośmioma 1-bitowymi koścmi RAM. | ||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
| Przykładowe egzemplarze z tym systemem, to sprowadzone z Egiptu egzemplarz [[Nosty|Nosty'ego]][http://atarionline.pl/v01/index.php?subaction=showfull&id=1184283958&archive=&start_from=20&ucat=6&ct=wynalazki] oraz Laurenta Delsarte[http://www.atari800xl.eu/public/65xearab/]. | Przykładowe egzemplarze z tym systemem, to sprowadzone z Egiptu egzemplarz [[Nosty|Nosty'ego]][http://atarionline.pl/v01/index.php?subaction=showfull&id=1184283958&archive=&start_from=20&ucat=6&ct=wynalazki] oraz Laurenta Delsarte[http://www.atari800xl.eu/public/65xearab/]. | ||
| - | ==Wersja z 1988 roku== | + | ==1. wersja z 1988 roku[https://forums.atariage.com/topic/366559-looking-for-65xe-pal-rom-file/?do=findComment&comment=5469417]== |
| - | Rzadziej spotykana wersja. Z zewnątrz można ją rozpoznać po tym, że na klawiszu G nadrukowany jest tylko jeden znak arabski przypominający łącińską literę J. Jest zbudowana na płycie głównej C103579 "130XE" z dwiema 4-bitowymi kośćmi RAM i miejscem na dwie kolejne.[https://forums.atariage.com/topic/366559-looking-for-65xe-pal-rom-file/?do=findComment&comment=5469366] | + | |
| - | System operacyjny jest bardziej rozwinięty w porównaniu z wersją z 1987 r, aczkolwiek nie da się go odróżnić po sygnaturze, która jest taka sama jak w poprzedniej wersji. Wprowadzono tu kilka dodatkowych usprawnień: | + | Najrzadziej spotykana wersja. Od poprzedniej różni się tylko nowszym, bardziej rozwiniętym systemem operacyjnym, aczkolwiek nie da się go odróżnić po sygnaturze, która jest taka sama jak w poprzedniej wersji. Wprowadzono tu kilka dodatkowych usprawnień: |
| * Arabski zestaw znaków został nieznacznie zmieniony. Charakterystyczny jest wygląd znaku Esc - w poprzedniej wersji był zastąpiony przez arabski znak, tu wygląda normalnie. | * Arabski zestaw znaków został nieznacznie zmieniony. Charakterystyczny jest wygląd znaku Esc - w poprzedniej wersji był zastąpiony przez arabski znak, tu wygląda normalnie. | ||
| * Wprowadzono przełączanie między zestawami arabskim i standardowym kombinacją '''Shift'''+'''Help'''. | * Wprowadzono przełączanie między zestawami arabskim i standardowym kombinacją '''Shift'''+'''Help'''. | ||
| Linia 26: | Linia 25: | ||
| * W trybie małych liter, podczas pisania po arabsku naciśnięcie spacji powoduje, że ostatnia litera wprowadzonego przed chwilą wyrazu zamieniana jest na "alternatywną wersję" - w języku arabskim każda litera występuje w 4 formach, z czego w Atari dostępne są dwie. | * W trybie małych liter, podczas pisania po arabsku naciśnięcie spacji powoduje, że ostatnia litera wprowadzonego przed chwilą wyrazu zamieniana jest na "alternatywną wersję" - w języku arabskim każda litera występuje w 4 formach, z czego w Atari dostępne są dwie. | ||
| - | System jest na kości EPROM z oznaczeniem C101700-002C (C) ATARI 1988 wydrukowanym na naklejonej etykiecie.[https://forums.atariage.com/topic/201133-os-source-code-all-revisions/?do=findComment&comment=4105525][https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848790] Firma Atari najwyraźniej nie wyprodukowała zwykłej kości ROM z tym systemem, być może dlatego że nie planowała produkcji dużej liczby egzemplarzy. | + | System jest na kości EPROM z naklejoną etykietą, na której widnieje oznaczenie "(C)ARAB XE 05 C101700-002C XE #1 6683 09/22/88". Firma Atari najwyraźniej nie wyprodukowała zwykłej kości ROM z tym systemem, być może dlatego że nie planowała produkcji dużej liczby egzemplarzy. |
| - | Oprócz "zwykłych" egzemplarzy z tym systemem w wersji PAL istnieje jeden egzemplarz kupiony w Stanach Zjednoczonych[http://www.savetz.com/vintagecomputers/arabic65xe/] w wersji NTSC, co pozwala przypuszczać że jest to prototyp. | + | ==2. wersja z 1988 roku[https://forums.atariage.com/topic/201133-os-source-code-all-revisions/?do=findComment&comment=4105525][https://forums.atariage.com/topic/215997-atari-65xe-arabic/?do=findComment&comment=3848790]== |
| + | Rzadko spotykana wersja. Z zewnątrz można ją rozpoznać po tym, że na klawiszu G nadrukowany jest tylko jeden znak arabski przypominający łącińską literę J. Jest zbudowana na płycie głównej C103579 "130XE" z dwiema 4-bitowymi kośćmi RAM i miejscem na dwie kolejne.[https://forums.atariage.com/topic/366559-looking-for-65xe-pal-rom-file/?do=findComment&comment=5469366] | ||
| + | |||
| + | System operacyjny jest taki sam jak w 1. wersji z 1988 r., też zapisany na kości EPROM, ale z bardziej zwięzłym oznaczeniem "C101700-002C (C) ATARI 1988". | ||
| + | |||
| + | Oprócz "zwykłych" egzemplarzy z tym systemem w wersji PAL znany jest jeden egzemplarz w wersji NTSC kupiony w Stanach Zjednoczonych od [[Best Electronics]][http://www.savetz.com/vintagecomputers/arabic65xe/], który może być prototypem albo egzemplarzem z wymienioną płytą główną. | ||
| ==Oprogramowanie== | ==Oprogramowanie== | ||
Aktualna wersja
Wersja komputera 65XE sprzedawana przez Atari Corporation w Egipcie, Arabii Saudyjskiej i być może w innych krajach arabskich. Na obudowie obok nazwy Atari widnieje słowo "gwiazda" zapisane w języku arabskim - pod taką marką rozprowadzane było Atari w tym regionie.
Wersja arabska od zwykłego 65XE różni się nadrukami w języku arabskim na obudowie i na klawiszach oraz zmodyfikowanym systemem operacyjnym, przystosowanym do wprowadzania tekstu w języku arabskim. Poza tym jest to zwykłe 65XE w obowiązującym w Egipcie standardzie PAL z Atari BASIC-iem rev. C i ECI.
Znane są trzy wersje arabskiego 65XE:
Spis treści |
Wersja z 1987 roku[1][2]
Jest to bardziej powszechna wersja. Z zewnątrz można ją odróżnić od późniejszej wersji tym, że na klawiszu "G" nadrukowane są 2 znaki arabskie przypominające łacińskie litery jJ. Jest zbudowana na płycie głównej C100455 "65XEN" z ośmioma 1-bitowymi koścmi RAM.
Komputer zawiera zmodyfikowaną wersję XL OS-u BB000001 rev. 3, z sygnaturą BB000001 rev. 59 / 21 lipca 1987. Jest on wzbogacony o następujące funkcje:
- Dodany arabski zestaw znaków, umieszczony w miejscu zestawu standardowego, od adresu $E000. Zestaw standardowy został przeniesiony pod adres $CC00, gdzie wcześniej znajdował się zestaw międzynarodowy. W nowym zestawie duże litery są niezmienione, natomiast w miejscu cyfr, małych liter i znaków semigrafiki zostały umieszczone arabskie litery.
- Zmienione procedury edytora ekranowego. Przejście w tryb małych liter (Caps) lub semigrafiki (Control+Caps) powoduje, że tekst będzie wprowadzany od strony prawej do lewej. Naciśnięcie klawisza nie powoduje przesunięcia kursora, lecz przesunięcie całej linii począwszy od kursora w prawo i wstawienie znaku na zwolnione w ten sposób miejsce. W trybie dużych liter znaki alfanumeryczne wprowadzane są normalnie, a z klawiszem Control - od prawej do lewej.
Kość ROM z systemem operacyjnym ma nadrukowane oznaczenie C101700-001A (C) ATARI 1987.
Przykładowe egzemplarze z tym systemem, to sprowadzone z Egiptu egzemplarz Nosty'ego[3] oraz Laurenta Delsarte[4].
1. wersja z 1988 roku[5]
Najrzadziej spotykana wersja. Od poprzedniej różni się tylko nowszym, bardziej rozwiniętym systemem operacyjnym, aczkolwiek nie da się go odróżnić po sygnaturze, która jest taka sama jak w poprzedniej wersji. Wprowadzono tu kilka dodatkowych usprawnień:
- Arabski zestaw znaków został nieznacznie zmieniony. Charakterystyczny jest wygląd znaku Esc - w poprzedniej wersji był zastąpiony przez arabski znak, tu wygląda normalnie.
- Wprowadzono przełączanie między zestawami arabskim i standardowym kombinacją Shift+Help.
- Przejście w tryb małych liter powoduje wpisywanie tekstu od prawej do lewej tylko gdy włączony jest arabski zestaw znaków (kombinacją Shift+Help lub wpisaniem $E0 do CHBAS). W trybie dużych liter pisanie z Control nie powoduje już przejścia w tryb od prawej do lewej.
- Kombinacja Control+Caps nie powoduje przełączenia edytora w tryb semigrafiki, lecz włącza/wyłącza "tryb prawostronny" - tekst obecny na ekranie jest przesuwany do prawej krawędzi (a w każdej linii dodatkowo zamieniana jest kolejność słów). Zmienia się też interpretacja komend edytora - działanie klawiszy takich jak Bk Sp, Delete czy strzałek jest "odbite w lustrze". W połączeniu z trybem małych liter pozwala to pisać po arabsku poprawnie, czyli od prawej krawędzi ekranu do lewej.
- W trybie małych liter, podczas pisania po arabsku naciśnięcie spacji powoduje, że ostatnia litera wprowadzonego przed chwilą wyrazu zamieniana jest na "alternatywną wersję" - w języku arabskim każda litera występuje w 4 formach, z czego w Atari dostępne są dwie.
System jest na kości EPROM z naklejoną etykietą, na której widnieje oznaczenie "(C)ARAB XE 05 C101700-002C XE #1 6683 09/22/88". Firma Atari najwyraźniej nie wyprodukowała zwykłej kości ROM z tym systemem, być może dlatego że nie planowała produkcji dużej liczby egzemplarzy.
2. wersja z 1988 roku[6][7]
Rzadko spotykana wersja. Z zewnątrz można ją rozpoznać po tym, że na klawiszu G nadrukowany jest tylko jeden znak arabski przypominający łącińską literę J. Jest zbudowana na płycie głównej C103579 "130XE" z dwiema 4-bitowymi kośćmi RAM i miejscem na dwie kolejne.[8]
System operacyjny jest taki sam jak w 1. wersji z 1988 r., też zapisany na kości EPROM, ale z bardziej zwięzłym oznaczeniem "C101700-002C (C) ATARI 1988".
Oprócz "zwykłych" egzemplarzy z tym systemem w wersji PAL znany jest jeden egzemplarz w wersji NTSC kupiony w Stanach Zjednoczonych od Best Electronics[9], który może być prototypem albo egzemplarzem z wymienioną płytą główną.
Oprogramowanie
Na rynku arabskim dostępne było specyficzne oprogramowanie - głównie cartridge z programami edukacyjnymi. Szacuje się, że różnych cartridge'y może być około 30. Produkowała je istniejąca do dziś firma elektroniczna "aDawliah".
Odnośniki zewnętrzne
- Artykuł Nosty'ego o arabskim Atari 65XE i oprogramowaniu
- Zdjęcia arabskiego 65XE na stronie Laurenta Delsarte
- Atari 8-bit Developer's Page - strona Frankensteina, z której można pobrać ROM BB000001 rev. 59
- Arabski 65XE z prototypowym systemem na stronie Kevina Savetza (ROM-y dostępne na stronie są uszkodzone, poprawne są tu)
- Witryna firmy aDawliah Universal Electronics
