ST

From Atariki

Revision as of 07:34, 22 sty 2006; view current revision
←Older revision | Newer revision→
Jump to: navigation, search

Atari ST jest linią komputerów domowych/osobistych wprowadzoną na rynek przez Atari w 1985 roku. "ST" prawdopodobnie oznacza "Sixteen/Thirty two" ("Szesnaście/Trzydzieści dwa") co odzwierciedla wewnętrzną architekturę użytego w ST procesora Motorola MC68000 oraz szerokość szyny danych. Inna teoria mówi, że są to inicjały Sama Tramiela, syna ówczesnego właściciela Atari Jacka Tramiela.

Spis treści

Parametry Techniczne

Wszystkie komputery linii mają bardzo zbliżone parametry. Różnice można odczytać z nazwy konkretnego modelu. Główne różnice to:

  • Ilość pamięci (określana przez liczbę w nazwie modelu)
    • 130 ST - 128 kB RAM (model nigdy nie produkowany seryjnie, istniał jedynie jako prototyp i maszyna wystawowa),
    • 260 ST - 256 kB RAM,
    • 260 ST+ - 512 kB RAM,
    • 520 ST - 512 kB RAM,
    • 520 ST+ - 1024 kB RAM,
    • 1040 ST - 1024 kB RAM,
  • Brak lub wbudowana stacja dysków 3.5' o pojemności DS DD (720 kB) (modele STF i STFM),
  • Brak lub wbudowany modulator telewizyjny (modele STM i STFM),

(przykładowe oznaczenie: Atari 520 STF)

Pozostałe komponenty (układy scalone) były niemal identyczne dla każdego modelu (aczkowiek istniało kilka wersji płyt głównych).

ST, tak jak wiele innych komputerów ówcześnie produkowanych, produkowany był w odbudowie zintegrowanej z klawiaturą. Produkowana była także wersja Mega_ST w obudowie desktop z podłączaną klawiaturą przeznaczona na rynek profesjonalny. W wypadku Mega_ST w nazwie nie było oznaczenia FM (wszystkie Mega_ST posiadają wbudowany modulator telewizyjny oraz stację dysków), ilość pamięci było oznaczana jedną cyfrą (2, 4) oznaczającą ilość megabajtów. Ponadto Mega_ST posiada gniazdo na koprocesor matematyczny Motorola MC68881, oraz złącze rozszerzeń MEGABUS. Późniejsze wersje Mega_ST posiadają wbudowany BLiTTER.

Atari STE to zasadniczo dwa modele (Atari 520 STE i Atari 1040 STE) o pojemności pamięci odpowiadajacej numerowi i odpowiadające funkcjonalnie STFM. STE zawierało kilka ulepszeń:

  • paleta kolorów rozszerzona do 4096,
  • BLiTTER
  • Ulepszony Shifter
  • dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 bitów i maksymalnej częstotliwości próbkowania 50066 Hz z możliwością regulacji basów, sopranów oraz głośności,
  • 2 dodatkowe, piętnastopinowe porty dżojstka do podłączenia czterech dżojstików, lub 2 JagPadów,
  • 2 stereofoniczne wyjścia dźwiękowe chinch,
  • pamięć rozszerzalna modułami SIMM do maksymalnie 4 MB.

MEGA STE było wersją STE na rynek profesjonalny w obudowie desktop (podobnej jak Atari TT lecz w innym kolorze), posiadająca następujące dodatki:

  • kontroler dysku twardego ACSI z adapterem do SCSI,
  • procesor pracujący z prędkością 16 MHz (z możliwością przełączenia do 8 MHz w celu zachowania pełnej kompatybilności).
  • 16 KB pamięci cache dla procesora (z możliwością wyłączenia w celu zachowania pełnej kompatybilności),
  • gniazdo na koprocesor matematyczny MC68881,
  • złącze kart rozszerzeń w standardzi VME.

Procesor

ST jest wyposażone w procesor Motorola MC68000 taktowany zegarem 8 MHz (16 MHz w MEGA STE).

Szyna danych

ST posiada szesnanstobitową szynę danych taktowaną zegarem 8 MHz.

Możliwości graficzne

ST posiada trzy tryby graficzne o następujacych parametrach:

  • 320/200 w 16 kolorach z palety 512 (4096 STE) (ST-LOW), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 15 kHz
  • 640/200 w 4 kolorach z palety 512 (4096 STE) (ST-MED), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 15 kHz
  • 640/400 w czerni i bieli (ST-HIGH), częstotliwość odchylania pionowego 70 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 30 kHz

Modele M mogą wyswietlać tryby ST-LOW i ST-MED na telewizorze.

ST wyświetla obraz otoczony ramką. Zaskakujące jest to, że mimo iż nie było to przewidziane przez konstruktorów, ramkę tę można programowo zlikwidować, zwiększając w ten sposób rozdzielczość. Wymaga to jednak programowania na niskim poziomie, wobec czego jest dosyć kłopotliwe.

Możliwe jest także, poprzez programowe przełączanie, zmiana palety kolorów trzy (sześć w STE) razy podczas wyświetlania każdej linii obrazu. Dzięki temu, w jednej linii ekranu można użyć do 48 kolorów (96 w STE).

Dodatkowo, również programowo, podczas wyświetlania ekranu, możliwa jest zmiana rozdzielczości dla każdej linii ekranu.

Tego typu sztuczki były szeroko wykorzystywane w demach, a także w wielu grach.

Organizacja pamięci ekranu

Pamięć ekranu w ST może zaczynać sie od dowolnego adresu, z dokładnością do 256 bajtów (4 bajty w STE). W każdym trybie graficznym ekran zajmuje 32 KB.

Pamięć ekranu jest zorganizowana w postaci wymieszanych planów.

Długość linii ekranu wynosi odpowiednio 160 bajtów (ST-LOW i ST-MED) lub 80 bajtów (ST-HIGH). W STE można ustawić praktycznie dowolną "wirtualną" długość linii ekranu i przesuwać widoczne okno z dokładnością do 1 piksela, dzięki czemu uzyskuje sie szybki i płynny przesuw całego ekranu.

Możliwości dźwiękowe

ST jest wyposażone w programowalny generator Yamaha YM2149. Posiada on trzy kanały i możliwość sterowania obwiednią niezależnie dla każdego kanału, a także generowania szumów (sampli).

STE posiada dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 bitów i częstotliwościach próbkowania 6258 Hz, 12517 Hz, 25033 Hz oraz 50066 Hz. Próbki są w formacie "ze znakiem" i mogą być odgrywane stereo lub mono. Dane stereo są zorganizowane w pary po dwa bajty w następujący sposób (L - lewy kanał, P - prawy): LPLPLPLPLPLP. Długość próbki zawsze musi być parzysta. Przetworniki te są podłączone do układu zapewniającego regulację głośności (głównej i oddzielnie dla każdego kanału) oraz regulacje basów i sopranów.

Oprócz tego, ST posiada dwa złącza standartu MIDI (MIDI-IN, MIDI-OUT) do komunikacji z zewnętrznymi syntezatorami i innymi urządzeniami, dzięki czemu zyskał ogromną popularność wśród profesjonalnych muzyków.

Pamięć masowa

ST w wersji F jest wyposażony we wbudowaną stację dysków o pojemności DS DD (standardowo 720 KB), lecz zastosowany system operacyjny TOS umożliwia sformatowanie i odczytywanie dyskietek o wyższej pojemości (do ok. 920 KB). Wszystkie modele posiadają złącze umożliwiające podłączenie zewnętrznej stacji dysków. Zastosowany kontroler WD1772 pozwala na obsługę do dwóch stacji dysków.

ST posiada złącze DMA przeznaczone do podłączenia urządzeń w standardzie ACSI (SASI - pierwotna wersja SCSI), a także drukarek laserowych i innych urządzeń.

Mega STE ma wbudowany kontroler ACSI z adaptorem do SCSI.

Gniazda

ST posiada nastepujące gniazda:

  • gniazdo w standardzie Centronics,
  • gniazdo w standardzie RS-232 C pracujące z maksymalną prędkością 19200 bodów,
  • gniazdo DMA (ACSI),
  • gniazdo monitorowe,
  • gniazdo dodatkowej stacji dysków,
  • gniazdo antenowe (jedynie modele M),
  • gniazdo MIDI IN i MIDI OUT,
  • gniazdo Cartridge,
  • 2 gniazda dżojstika, przy czym jedno może służyć zamiennie jako gniazdo myszy,
  • STE: 2 gniazda audio chinch,
  • STE: 2 piętnastopinowe gniazda dżojstika do podłączenia czterech dźojstików lub dwóch JagPadów,
  • MEGA STE: gniazdo w standardzie RS-232 C pracujace z maksymalna prędkością 115200 bodów,

Specjalizowane układy scalone

Układy zaprojektowane specjalnie dla ST.

  • Glue jest układem który niejako "skleja" inne w całość, generując niezbędne dla nich sygnały.
  • MMU (MCU) odpowiedzialny jest za komunikację z pamięcią, decyduje który i kiedy z chętnych układów będzie miał dostęp do szyny danych, wysyła dane obrazu do shiftera.
  • Shifter jest układem generującym grafikę w ST.
  • w STE Shifter oraz DMA/Sound zostały zintegrowane w jednym chipie.
  • STE posiada BLiTTER. Potrafi on szybko kopiować fragmenty pamięci odpowiadające prostokątom na ekranie przy zastosowaniu funkcji logicznych takich jak AND, OR, XOR, a także przesunięć bitowych.
  • w STE GLUE oraz MMU zostały zintegrowane w jednym chipie.
  • w pózniejszych seriach STE GSTMCU oraz BLiTTER zostały zintegrowane w jednym chipie.
  • W MEGA STE kontroluje dodatkowy port RS-232.

Typowe układy scalone

Układy użyte w ST, lecz nie zaprojektowane specjalnie dla niego.

  • Procesor Motorola MC68000
  • WD1772 pełni rolę kontrolera stacji dysków w ST,
  • Nieliczne egzemplarze posiadają zgodny z WD1772 układ AJAX,
  • MFP (Multi-Function Peripheral) MC68901 jest układem wejścia/wyjścia przeznaczonym do współpracy z MC68000, kontroluje między innymi port RS-232, oraz generuje przerwania dla procesora.
  • ST zawiera dwa układy ACIA (Asynchronus Communication Interface Adapter). Jeden służy do komunikacji w standardzie MIDI, drugi natomiast zapewnia komunikację z klawiaturą.
  • YM 2149 jest układem dźwiekowym z rodziny AY-3-8190.
  • Procesor 6301 pełni rolę kontrolera klawiatury, a także zapewnia obsługę myszy i dżojstkiów.
  • STE posiada LMC 1992. Układ ten umożliwia regulaję głośności dźwięku, basów oraz sopranów.

System operacyjny

Systemem operacyjnym Atari ST jest TOS. W pierwszej wersji był on dostarczony na dyskietce, wszystkie póżniejsze były zapisane w pamięci ROM, początkowo o pojemności 192 KB, później 256 KB.

Historia

Powstanie

W styczniu 1984, Jack Tramiel po odejściu z firmy Commodore założył firmę Tramiel Technology, gdzie rozpoczęto prace nad nowym komputerem. W czasie, gdy pod okiem Shiraza Shivji powstawał produkt, Tramiel podjął starania nad odkupieniem Atari od ówczesnego właściciela, firmy Warner, co zakończyło się zakupem. W tym czasie rozważano różne koncepcje, między innymi użycia jako procesora układu NS32032, lecz okazało się że producent (National Semiconductors), nie był w stanie dostarczyć wymaganej ilości na czas. Decyzja o porzuceniu NS32032 okazała się o tyle szczęśliwa, że ostatecznie użyty mikroprocesor MC68000 jest od niego szybszy.

Szybko stworzono prototyp, który był bardzo zbliżony do finalnej konfiguracji. Starano się użyć jak najwięcej gotowych elementów, tak aby skrócić proces projektowania, a także zmniejszyć koszt wytworzenia.

W tym samym czasie rozpoczęto poszukiwania systemu operacyjnego dla nowopowstającego komputera. Z ofertą zgłosił się Microsoft oferując Windows, lecz przewidywany czas dostarczenia (2 lata) był nie do przyjęcia. Dostępny był CP/M-68K, ale odrzucono go z powodu niewystarczających możliwości. Inną możliwością był GEM, produkt firmy Digital Research. Rozważano także napisanie własnego systemu operacyjnego, ale zostało to zarzucone z powody zbyt wielkiego ryzyka.

Ostatecznie wybrano GEM, lecz Digital Research napisało go dla procesorow 8086 i nie było zainteresowane portowaniem go na 68000. Proces portowania został wykonany przez firmę Atari.

W efekcie na targach CES w 1985 roku, zaprezentowano pierwszy prototyp z GEMem działającym "na" CP/M-68K. Ostateczna wersja zawiera zamiast CP/M-68K dedykowany GEMowi GEMDOS, a cały system nosi nazwę TOS.

Pierwszy modelem oferowanym na rynku było 520 ST. Nieco później zaoferowano 260 ST lecz wycofano się z tego z powodu szybko spadających cen pamięci RAM.

Złote lata

ST błyskawicznie zyskało popularność, zwłaszcza w Europie, a szczególnie w Niemczech. W 1985 roku zostało ogłoszone "Komputerem roku" przez magazyn komputerowy Chip.

Złote lata ST trwały mniej więcej do roku 1990. Programy takie jak Calamus i znakomity jak na ówczesne czasy monitor SM122 tworzyły z ST tanie studio DTP.

Wbudowane złącza MIDI oraz program Cubase spopularyzowały ST wśród muzyków do tego stopnia, że bywa on używany do dziś, a wśród muzyków używających ST (i późniejszych modeli) można wymienić m.in. Petera Gabriela czy Jeana-Michela Jarre'a.

ST było także bardzo popularną platformą do gier. Wychodziły dla niego niemal wszystkie publikowane wówczas tytuły.

Schyłek

O schyłek ST obwiniany jest głównie kiepski marketing firmy Atari a w szczególności rodzina Tramielów rządzących w firmie żelazną ręką. Brak nowych modeli w czasie rosnącej konkurencji PC spowodował załamanie rynku i odejście dużych producentów oprogramowania.

Czasy dzisiejsze

Do dziś istnieje niewielkie grono entuzjastów, skupione głównie wokół demosceny, regularnie się spotykające.

Urządzenia peryferyjne

Urządzenia peryferyjne produkowane przez firmę Atari z przeznaczeniem dla ST:

Myszy

  • Każdy ST miał dołączona w zestawie mysz STM1.

Monitory

Stacje dysków

Dyski twarde

Drukarki

Inne

  • PS3000 (monitor kolorowy połączony ze stacją dysków),

Inne modele

  • Atari STacy - pierwszy laptop z serii ST,
  • Atari STBook - drugi, znacznie bardziej udany laptop z serii ST, posiada wbudowany kontroler IDE, nie posiada stacji dysków.

Prototypy

Prototypy które nie weszły do seryjnej produkcji

  • Atari 130 ST - pierwszy planowany model ST,
  • Atari ST Pad lub Atari STylus - Przenośne ST z pisakiem i monitorem dotykowym LCD zamiast klawiatury,
  • Atari EST - niewiele o nim wiadomo ponad to że miał podobno zawierac procesor Motorola MC68020 i kilka układów specjalizowanych w nowszych wersjach (m. in. BLiTTER-II),
  • Atari 1040ST+ - zasadniczo Atari 1040 STFM z dodanym procesorem kompatybilnym z 386, niektóre żródła mówią też o dysku twardym (a więc i kontrolerze) 2.5' SCSI.
  • Atari 2080 ST - prototyp z 2 MB RAM
  • Atari 4160 ST - prototyp z 4 MB RAM
  • CDAR 504 - CD-ROM,
  • CDAR 505 - CD-ROM,

Rozszerzenia

Do ST powstało wiele rozszerzeń sprzętowych produkowanych przez firmy trzecie oraz entuzjastów.

(ta lista bynajmniej nie jest pełna)

Nieoficjalne oznaczenia

Bardzo często użytkownicy ST komputery z pamięcią roszerzoną do 2 lub 4 MB określali jako 2080 ST lub 4160 ST

Następcy

Bezpośrednim i niewiele się od ST różniącym kontynuatorem jest Atari STE. Ponadto w podobnej architekturze i w dużym stopniu zgodne są Atari TT oraz Atari Falcon.

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Źródło: "http://atariki.krap.pl/index.php/ST"
Personal tools