SpartaDOS X
From Atariki
| Wersja z dnia 14:35, 6 lut 2009 KMK (Dyskusja | wkład) (+ nowa kat.) ← Previous diff |
Aktualna wersja Trub (Dyskusja | wkład) (4.49) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| {{grafr|spartados_x_kart.jpg}} | {{grafr|spartados_x_kart.jpg}} | ||
| - | [[Image:SpartaDOS_X_logo.png]] Odmiana [[SpartaDOS|SpartaDOS-u]] napisana przez Mike Gustafsona i wydana firmę [[ICD|ICD, Inc.]] w postaci modułu ROM. Jest to najprawdopodobniej najlepszy, a już na pewno najbardziej rozbudowany - moduł ma 64kB - DOS, jaki powstał na małe Atari (a może i na wszystkie komputery ośmiobitowe). Umieszczenie w module ROM sprawia, że DOS, mimo sporych rozmiarów, uruchamia się bardzo szybko. | + | [[Image:SpartaDOS_X_logo.png]] Odmiana [[SpartaDOS|SpartaDOS-u]] napisana przez Mike Gustafsona i wydana firmę [[ICD|ICD, Inc.]] w postaci modułu ROM. Jest to w zasadzie pakiet oprogramowania zawierający, oprócz samych procedur systemowych, także ponad 110 programów narzędziowych, umieszczonych częściowo w module ROM, a częściowo na dodatkowym dysku [[SpartaDOS X Toolkit]]. |
| + | |||
| + | Ogólnie jest to najprawdopodobniej najlepszy, a już na pewno najbardziej rozbudowany - moduł ma 64kB - [[DOS]], jaki powstał na małe Atari (a może i na wszystkie komputery ośmiobitowe). Umieszczenie w module [[ROM]] sprawia, że DOS, mimo sporych rozmiarów, uruchamia się bardzo szybko. | ||
| == Wykorzystanie pamięci == | == Wykorzystanie pamięci == | ||
| - | Podczas normalnej pracy większość kodu SpartaDOS X rezyduje w dodatkowej pamięci: pod [[ROM]]-em, jeśli komputer ma 64k [[RAM]], albo użytkownik sobie tak zażyczy, albo w banku dodatkowej pamięci (obsługiwane są rozszerzenia [[Axlon]] oraz zgodne ze [[130XE]]). W tej pamięci DOS trzyma sterowniki, bufory plików itp. Dalsza część, tak zwana biblioteka SpartaDOS X, znajduje się na dwóch spośród ośmiu ośmiokilobajtowych banków modułu ROM (czyli zajmuje 16k). Biblioteka normalnie jest uaktywniona i zajmuje adresy $A000-$BFFF, jednak ponieważ pamięć tę wykorzystuje bardzo duża ilość programów (by już nie wspomnieć o interpreterze [[Atari BASIC]]), biblioteka może zostać odłączona poleceniem '''X'''. | + | Podczas normalnej pracy większość kodu SpartaDOS X rezyduje w dodatkowej pamięci: pod ROM-em, jeśli komputer ma 64k [[RAM]], albo użytkownik sobie tak zażyczy, albo w banku dodatkowej pamięci (obsługiwane są rozszerzenia [[Axlon]] oraz zgodne ze [[130XE]]). W tej pamięci DOS trzyma sterowniki, bufory plików itp. Dalsza część, tak zwana biblioteka SpartaDOS X, znajduje się na dwóch spośród ośmiu ośmiokilobajtowych banków modułu ROM (czyli zajmuje 16k). Biblioteka normalnie jest uaktywniona i zajmuje adresy $A000-$BFFF, jednak ponieważ pamięć tę wykorzystuje bardzo duża ilość programów (by już nie wspomnieć o interpreterze [[Atari BASIC]]), biblioteka może zostać odłączona poleceniem '''X'''. |
| {{grafr|SpartaDOS_X_prompt_small.png}} | {{grafr|SpartaDOS_X_prompt_small.png}} | ||
| Linia 15: | Linia 17: | ||
| Standardowo SpartaDOS X obsługuje dyski twarde, ma bardzo rozbudowane możliwości konfiguracji, obsługuje kilkanaście gęstości dyskietek, przy uruchamianu programów wykorzystuje szlak poszukiwań itp. | Standardowo SpartaDOS X obsługuje dyski twarde, ma bardzo rozbudowane możliwości konfiguracji, obsługuje kilkanaście gęstości dyskietek, przy uruchamianu programów wykorzystuje szlak poszukiwań itp. | ||
| - | Command processor (shell) wzorowany na MS-DOS (w tym podobieństwo w konfiguracji; CONFIG.SYS / AUTOEXEC.BAT), ma zaimplementowane zmienne środowiskowe, przekierowanie I/O itd. | + | Command processor (shell) wzorowany na [http://pl.wikipedia.org/wiki/MS-DOS MS-DOS] (w tym podobieństwo w konfiguracji; CONFIG.SYS / AUTOEXEC.BAT), ma zaimplementowane zmienne środowiskowe, przekierowanie I/O itd. |
| Na urządzeniu CAR: - które jest pseudodyskiem zajmującym 48k modułu ROM - zapisane są podstawowe sterowniki, oraz przydatne oprogramowanie narzędziowe - ARC (paker - depaker zgodny z Atari ST / PC), MENU; czyli kopier, RS232, RAMDISK, itd. | Na urządzeniu CAR: - które jest pseudodyskiem zajmującym 48k modułu ROM - zapisane są podstawowe sterowniki, oraz przydatne oprogramowanie narzędziowe - ARC (paker - depaker zgodny z Atari ST / PC), MENU; czyli kopier, RS232, RAMDISK, itd. | ||
| Linia 25: | Linia 27: | ||
| {{grafr|SpartaDOS_X_menu_small.png}} | {{grafr|SpartaDOS_X_menu_small.png}} | ||
| - | SpartaDOS X używa [[Format SpartaDOS|formatu dysków SpartaDOS]], niezgodnego z klasycznym [[DOS 2.0|DOS-em 2.0]]. Format SpartaDOS-u oferuje jednak o wiele większe możliwości, przede wszystkim obsługuje dyski o pojemności do 16 MB (65536 sektorów po 256 bajtów), tworzenie podkatalogów o wielkości do 1423 wpisów w każdym, zapisuje w katalogach czas i datę utworzenia pliku, dokładną wielkość pliku w bajtach (DOS 2.0 - w sektorach), rozszerzone atrybuty, a przede wszystkim zapewnia swobodny dostęp do każdego bajtu pliku (przez odpowiednik funkcji seek()), a także szybkie wykonywanie kasowania pliku (w DOS 2.0 skasowanie pliku wymaga odczytania go w całości, w SpartaDOS nie). Nie do pogardzenia jest fakt, że format SpartaDOS pozwala na bezbłędne i stuprocentowo pewne odzyskanie skasowanego pliku - co nie jest na przykład możliwe w uważanym za profesjonalny filesystemie FAT. | + | SpartaDOS X używa [[Format SpartaDOS|formatu dysków SpartaDOS]], niezgodnego z klasycznym [[DOS 2.0|DOS-em 2.0]]. Format SpartaDOS-u oferuje jednak o wiele większe możliwości, przede wszystkim obsługuje dyski o pojemności do 16 MB (65536 sektorów po 256 bajtów), tworzenie podkatalogów o wielkości do 1423 wpisów w każdym, zapisuje w katalogach czas i datę utworzenia pliku, dokładną wielkość pliku w bajtach (DOS 2.0 - w sektorach), rozszerzone atrybuty, a przede wszystkim zapewnia swobodny dostęp do każdego bajtu pliku (przez odpowiednik funkcji seek()), a także szybkie wykonywanie kasowania pliku (w DOS 2.0 skasowanie pliku wymaga odczytania go w całości, w SpartaDOS nie). Nie do pogardzenia jest fakt, że format SpartaDOS pozwala na bezbłędne i stuprocentowo pewne odzyskanie skasowanego pliku - co nie jest na przykład możliwe w uważanym za profesjonalny filesystemie [http://pl.wikipedia.org/wiki/File_Allocation_Table FAT]. |
| + | |||
| + | Warto podkreślić, że dzięki modułowej strukturze SpartaDOS X umożliwia załadowanie sterowników obsługujących inne [[Formaty systemów plików|systemy plikowe]], w tym [[Format AtariDOS 2|AtariDOS 2]] i [[Format MyDOS|MyDOS]], a nawet [[Format CP/M 2.2|CP/M 2.2]] czy FAT. | ||
| == Inne == | == Inne == | ||
| Linia 38: | Linia 42: | ||
| == SpartaDOS X 4.4x == | == SpartaDOS X 4.4x == | ||
| - | Jest to ulepszona wersja SpartaDOS X 4.22 przygotowana przez [[DLT]]. Mieści się na [[kartridż]]u o pojemności 128 k. Ulepszenia polegają na usunięciu znanych błędów, poszerzeniu możliwości konfiguracji (m.in. jest zintegrowany Config Selector), dodaniu nowych sterowników i programów użytkownych, zaimplementowaniu dostępu do większej liczby dysków (z 9 do 15) i przystosowaniu filesystemu do pracy z dyskami o sektorach 512-bajtowych (maks. pojemność partycji 32 MB). | + | Jest to ulepszona wersja SpartaDOS X 4.22 przygotowana przez [[DLT (grupa)|DLT]]. Mieści się na [[kartridż]]u o pojemności co najmniej 128 k. Ulepszenia polegają na usunięciu znanych błędów, poszerzeniu możliwości konfiguracji (m.in. jest zintegrowany Config Selector), dodaniu nowych sterowników i programów użytkownych, zaimplementowaniu dostępu do większej liczby dysków (z 9 do 15) i przystosowaniu filesystemu do pracy z dyskami o sektorach 512-bajtowych (maks. pojemność partycji 32 MB). |
| - | Oficjalnie zaprezentowano jak dotąd trzy wersje wersje: | + | Oficjalnie zaprezentowano jak dotąd następujące wersje: |
| - | * próbną, oznaczoną 4.39RC z datą 1.X.2006 | + | * 4.39RC z datą 1 X 2006 (wersja próbna) |
| - | * oficjalną, oznaczoną 4.41 z datą 8.II.2008 (ale w rzeczywistości ukazała się dzień wcześniej) | + | * 4.41 z datą 8 II 2008 (w rzeczywistości wersja ta ukazała się dzień wcześniej) |
| - | * oficjalną, oznaczoną 4.42 z datą 25.XII.2008. | + | * 4.42 z datą 25 XII 2008 |
| + | * 4.43 z datą 10 IV 2011 | ||
| + | * 4.44 z datą 3 VI 2011 | ||
| + | * 4.45 z datą 4 XI 2011 | ||
| + | * 4.46 z datą 1 I 2013 | ||
| + | * 4.47 z datą 10 II 2015 | ||
| + | * 4.48 z datą 23 VII 2016 (ukazała się 26 VII 2016) | ||
| + | * 4.49 z datą 7 IV 2020 | ||
| Te wersje SpartaDOS są do pobrania [http://sdx.atari8.info stąd]. | Te wersje SpartaDOS są do pobrania [http://sdx.atari8.info stąd]. | ||
| + | |||
| + | ==Bibliografia== | ||
| + | *[[Wojciech Zientara]], "Kilka uwag o SpartaDOS X", [http://atarionline.pl/biblioteka/czasopisma/Bajtek/Bajtek_1990_05_06.djvu Bajtek 5-6/1990] (w [[Atarionline.pl]]), s. 9 | ||
| == Zobacz też == | == Zobacz też == | ||
| * [[SpartaDOS]] | * [[SpartaDOS]] | ||
| + | * [[SpartaDOS Toolkit]] | ||
| + | * [[SpartaDOS X Toolkit]] | ||
| * [[Rejestry modułu SpartaDOS X]] | * [[Rejestry modułu SpartaDOS X]] | ||
| * [[SpartaDOS X 256k (2x128k)]] | * [[SpartaDOS X 256k (2x128k)]] | ||
| + | * [[Podręcznik użytkownika SpartaDOS X]] | ||
| + | * [[Przewodnik programisty SpartaDOS X]] | ||
| == Odnośniki zewnętrzne == | == Odnośniki zewnętrzne == | ||
| * [http://en.wikipedia.org/wiki/SpartaDOS_X Hasło '''SpartaDOS X''' na en.wikipedia.org] | * [http://en.wikipedia.org/wiki/SpartaDOS_X Hasło '''SpartaDOS X''' na en.wikipedia.org] | ||
| - | * [http://drac030.krap.pl/sdx420manual-pl.pdf SpartaDOS X - podręcznik użytkownika] (format PDF, wersja poprawiona - uaktualniono 28.XII.2007.) | + | * [http://sdx.atari8.info Strona główna projektu ''SDX Upgrade''] (SpartaDOS 4.4x, binaria i dokumentacja PDF) |
| - | * [http://home.arcor.de/walter.lojek/MyATARIHomepage/SDX_files/Manual%20V4-20-final.pdf SpartaDOS X 4.20 Reference Manual] (format PDF, wersja angielska) | + | * [http://drac030.krap.pl/sdx420manual-pl.pdf SpartaDOS X 4.20 - podręcznik użytkownika] (format PDF, wersja poprawiona - uaktualniono 28.XII.2007.) |
| - | * [http://trub.atari8.info/sdx_files/4.41/Manual%20V4-41.pdf SpartaDOS X 4.41 Reference Manual] (format PDF, wersja angielska) | + | |
| - | * [http://home.arcor.de/walter.lojek/MyATARIHomepage/SDX_files/Manual%20V4-41_ACR.pdf SpartaDOS X 4.41 Reference Manual] (mirror, format PDF, wersja angielska) | + | |
| - | * [http://drac030.krap.pl/pl-sparta-pliki.php Parę programów do ściągnięcia] | + | |
| [[Kategoria:Oprogramowanie Atari 8-bit]] | [[Kategoria:Oprogramowanie Atari 8-bit]] | ||
| [[Kategoria:Programy użytkowe]] | [[Kategoria:Programy użytkowe]] | ||
| [[Kategoria:SpartaDOS X]] | [[Kategoria:SpartaDOS X]] | ||
Aktualna wersja
Odmiana SpartaDOS-u napisana przez Mike Gustafsona i wydana firmę ICD, Inc. w postaci modułu ROM. Jest to w zasadzie pakiet oprogramowania zawierający, oprócz samych procedur systemowych, także ponad 110 programów narzędziowych, umieszczonych częściowo w module ROM, a częściowo na dodatkowym dysku SpartaDOS X Toolkit.
Ogólnie jest to najprawdopodobniej najlepszy, a już na pewno najbardziej rozbudowany - moduł ma 64kB - DOS, jaki powstał na małe Atari (a może i na wszystkie komputery ośmiobitowe). Umieszczenie w module ROM sprawia, że DOS, mimo sporych rozmiarów, uruchamia się bardzo szybko.
Spis treści |
Wykorzystanie pamięci
Podczas normalnej pracy większość kodu SpartaDOS X rezyduje w dodatkowej pamięci: pod ROM-em, jeśli komputer ma 64k RAM, albo użytkownik sobie tak zażyczy, albo w banku dodatkowej pamięci (obsługiwane są rozszerzenia Axlon oraz zgodne ze 130XE). W tej pamięci DOS trzyma sterowniki, bufory plików itp. Dalsza część, tak zwana biblioteka SpartaDOS X, znajduje się na dwóch spośród ośmiu ośmiokilobajtowych banków modułu ROM (czyli zajmuje 16k). Biblioteka normalnie jest uaktywniona i zajmuje adresy $A000-$BFFF, jednak ponieważ pamięć tę wykorzystuje bardzo duża ilość programów (by już nie wspomnieć o interpreterze Atari BASIC), biblioteka może zostać odłączona poleceniem X.
Premią wynikającą z takiego zagospodarowania pamięci jest bardzo niskie MEMLO, które może nawet osiągnąć wartości w okolicach $0E00.
Konfiguracja i obsługa
Standardowo SpartaDOS X obsługuje dyski twarde, ma bardzo rozbudowane możliwości konfiguracji, obsługuje kilkanaście gęstości dyskietek, przy uruchamianu programów wykorzystuje szlak poszukiwań itp.
Command processor (shell) wzorowany na MS-DOS (w tym podobieństwo w konfiguracji; CONFIG.SYS / AUTOEXEC.BAT), ma zaimplementowane zmienne środowiskowe, przekierowanie I/O itd.
Na urządzeniu CAR: - które jest pseudodyskiem zajmującym 48k modułu ROM - zapisane są podstawowe sterowniki, oraz przydatne oprogramowanie narzędziowe - ARC (paker - depaker zgodny z Atari ST / PC), MENU; czyli kopier, RS232, RAMDISK, itd.
Jedną z ważnych innowacji SpartaDOS X w stosunku do innych DOS-ów jest to, że identyfikator urządzenia "D:" (w CIO) nie wskazuje stacji dysków nr 1, lecz dysk bieżący, to jest ten, który był ostatnio ustawiony jako domyślny przez interpreter poleceń DOS-u. Takie zachowanie zostało potem wstecznie zaimplementowane również w SpartaDOS 3.2g.
Format dyskietki
SpartaDOS X używa formatu dysków SpartaDOS, niezgodnego z klasycznym DOS-em 2.0. Format SpartaDOS-u oferuje jednak o wiele większe możliwości, przede wszystkim obsługuje dyski o pojemności do 16 MB (65536 sektorów po 256 bajtów), tworzenie podkatalogów o wielkości do 1423 wpisów w każdym, zapisuje w katalogach czas i datę utworzenia pliku, dokładną wielkość pliku w bajtach (DOS 2.0 - w sektorach), rozszerzone atrybuty, a przede wszystkim zapewnia swobodny dostęp do każdego bajtu pliku (przez odpowiednik funkcji seek()), a także szybkie wykonywanie kasowania pliku (w DOS 2.0 skasowanie pliku wymaga odczytania go w całości, w SpartaDOS nie). Nie do pogardzenia jest fakt, że format SpartaDOS pozwala na bezbłędne i stuprocentowo pewne odzyskanie skasowanego pliku - co nie jest na przykład możliwe w uważanym za profesjonalny filesystemie FAT.
Warto podkreślić, że dzięki modułowej strukturze SpartaDOS X umożliwia załadowanie sterowników obsługujących inne systemy plikowe, w tym AtariDOS 2 i MyDOS, a nawet CP/M 2.2 czy FAT.
Inne
Umieszczenie DOS-a w kartridżu ma jednak dużą wadę: ciągłe wkładanie i wyjmowanie karta z gniazda Atarki, może doprowadzić do obluzowania i niepewnych kontaktów. Jeżeli jeszcze dojdzie śniedzenie styków (zwłaszcza, gdy kart został wykonany nieprofesjonalnie) to kłopot pewny. Jest jeszcze inny problem: zbudowanie nowego karta wymaga doświadczenia w budowaniu układów elektronicznych, zwłaszcza wykonania płytki drukowanej.
Jedną z w/w wad można jednak w prosty sposób wyeliminować; plik INIDOS.SYS - po COLD /N umożliwia ponowne uruchomienie SDX, - a COLD /N wg. oficjalnej dokumentacji SDX powoduje odłączenie modułu; więc potrzeba wyjmowania cartridge w nielicznych tylko przypadkach staje się koniecznością. Stąd pomysł na Wewnętrzną SpartaDOS X
Na zdjęciu obok polska kopia kartridża wykonana przez AtraX.
SpartaDOS X 4.4x
Jest to ulepszona wersja SpartaDOS X 4.22 przygotowana przez DLT. Mieści się na kartridżu o pojemności co najmniej 128 k. Ulepszenia polegają na usunięciu znanych błędów, poszerzeniu możliwości konfiguracji (m.in. jest zintegrowany Config Selector), dodaniu nowych sterowników i programów użytkownych, zaimplementowaniu dostępu do większej liczby dysków (z 9 do 15) i przystosowaniu filesystemu do pracy z dyskami o sektorach 512-bajtowych (maks. pojemność partycji 32 MB).
Oficjalnie zaprezentowano jak dotąd następujące wersje:
- 4.39RC z datą 1 X 2006 (wersja próbna)
- 4.41 z datą 8 II 2008 (w rzeczywistości wersja ta ukazała się dzień wcześniej)
- 4.42 z datą 25 XII 2008
- 4.43 z datą 10 IV 2011
- 4.44 z datą 3 VI 2011
- 4.45 z datą 4 XI 2011
- 4.46 z datą 1 I 2013
- 4.47 z datą 10 II 2015
- 4.48 z datą 23 VII 2016 (ukazała się 26 VII 2016)
- 4.49 z datą 7 IV 2020
Te wersje SpartaDOS są do pobrania stąd.
Bibliografia
- Wojciech Zientara, "Kilka uwag o SpartaDOS X", Bajtek 5-6/1990 (w Atarionline.pl), s. 9
Zobacz też
- SpartaDOS
- SpartaDOS Toolkit
- SpartaDOS X Toolkit
- Rejestry modułu SpartaDOS X
- SpartaDOS X 256k (2x128k)
- Podręcznik użytkownika SpartaDOS X
- Przewodnik programisty SpartaDOS X
Odnośniki zewnętrzne
- Hasło SpartaDOS X na en.wikipedia.org
- Strona główna projektu SDX Upgrade (SpartaDOS 4.4x, binaria i dokumentacja PDF)
- SpartaDOS X 4.20 - podręcznik użytkownika (format PDF, wersja poprawiona - uaktualniono 28.XII.2007.)
