TOS

From Atariki

Spis treści 1 Wstęp 2 Elementy składowe 3 Wersje 3.1 Inne wersje 4 Następcy 5 Rozwinięcia i zamienniki 6 Zobacz także

Wstęp

The Operating System (nazywany również mylnie Tramiel Operating System) system operacyjny komputerów Atari ST, Mega ST, STE, Mega STE, TT030, Falcon a także ich klonów: Direct, Medusa, Hades, Milan.

Elementy składowe

System składa się z nastepujących części:

• BIOS - odpowiedzialny za operacje blokowe i sprzętowo zależne,
• XBIOS - (Extended Basic Input/Output System) rozszerzona część BIOS, odpowiedzialna za obsługę sprzętu.
• LineA - odpowiedzialny za podstawowe operacje graficzne, razem z BIOS oraz XBIOS stanowią najniższą warstwę logiczną systemu TOS
• GEMDOS - (GEM Disk Operating System)odpowiedzialny za operacje na plikach i pamięci,
• VT52 - emulator terminala w standardzie VT-52
• GEM - (Graphic Environment Manager) środowisko graficzne GUI dzielące się na następujące części,
  • VDI - (Virtual Device Interface) odpowiedzialny za bezpośredni dostęp do urządzenia oraz rysowanie podstawowych obiektów graficznych i znaków
  • AES - (Application Environment Services) odpowiedzialny ze okienka i GUI.
  • GEM Desktop - graficzna powłoka (ang. shell) systemowa

W późniejszym okresie powstały rozszerzenia dodające nowe funkcje, doładowywane z dysku:

• AHDI - (Atari Hard Disk Interface) sterownik dysku twardego
• XHDI - (eXtended Hard Disk Interface)
• GDOS - (Graphics Device Operating System) odpowiedzialny za obsługę drukarek, a także fontów wektorowych
• GDPS - protokół sterowników skanerów
• MetaDOS - odpowiedzialny za obsługę CD-ROM-u

• BigDos zamiennik dla GEMDOS-owego systemu plików

• XControl - (Extensible Control Panel)

Wersje

Pierwsza wersja TOSu, tzw. preTOS uruchamiała się z dyskietki, wszystkie następne były zawarte w modułach ROM zainstalowanych bezpośrednio wewnątrz komputera. Wersje od 1.0 do 1.04 umieszczone były na pamięciach o pojemności 192 KB, od 1.6 do 2.06 na pamięciach o pojemności 256 KB, późniejsze wersje były dostępne na modułach o pojemności 512 KB.

TOS był oferowany w wielu wersjach językowych. Do wersji 4.01 aby zmienić wersję językową konieczna była wymiana całego modułu ROM. Od wersji 4.01 nie trzeba zmieniać modułu, gdyż zawiera on od razu siedem wersji językowych.

Każdy TOS zawiera w sobie GEM i GEMDOS o określonej wersji.

Numer wersji TOSu	Data wydania	GEMDOS	AES	Komputery	Rozmiar ROM	Wersje językowe	Uwagi
preTOS (1.0)	1985-20-11,	0.13	1.20	ST, STM, STF, STFM	196 KB	angielska, wersja amerykańska różni się od angielskiej jedynie układem klawiatury, </ref>, francuska, niemiecka, wersja niemiecka ze szwajcarskim układem klawiatury, </ref>	Pierwsza wersja TOSu ładowana z dyskietki
1.0	1986-02-06	0.13	1.20	ST, STM, STF, STFM	196 KB	angielska, wersja amerykańska różni się od angielskiej jedynie układem klawiatury, </ref>, francuska, niemiecka, wersja niemiecka ze szwajcarskim układem klawiatury, </ref>	Pierwsza wersja umieszczana w kościach ROM
1.02	1987-22-04	0.13	1.20	STF, STFM, MEGA ST	196 KB	angielska, amerykańska, francuska, niemiecka, szwedzka	W Wielkiej Brytanii błędnie oznaczony jako 1.09. Znany także jako Blitter TOS
1.04	1989-06-04	0.15	1.30	STF, STFM, STacy, MEGA ST	196 KB	angielska, amerykańska, francuska, holenderska, hiszpańska, niemiecka, szwajcarska, szwedzka	Znany także jako Rainbow TOS
1.6	?	?	?	STE	256 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, hiszpańska, niemiecka	Szybko zastąpiona przez wersję 1.62 z powodu błędów
1.62	1990-01-01	0.17	1.40	STE	256 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, niemiecka, szwedzka
2.02	?	?	?	STE	256 KB	?	wraz z wersją 2.0 wprowadzona została obsługa dysków IDE, pamięci FAST-RAM
2.05	?	?	3.10	MEGA STE	256 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, niemiecka, włoska, szwedzka
2.06	1991-14-11	?	3.20	MEGA STE, Atari STBOOK	256 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, niemiecka, polska<ref name="nazwa_3"> stworzona przez polskiego dystrybutora, za zgodą </ref>, szwajcarska<ref name="nazwa_2"/>, szwedzka	Wersja dla STBOOK zawierała dodatkowo oprogramowanie sieciowe
2.07	1991	?	3.20	Atari Sparrow	?	?
2.08	?	?	3.20	Atari STPAD	?	?	Obsługuje ekran dotykowy w STPADzie, nigdy nie rozpowszechniany
3.01	?	?	3.00	Atari TT	512 KB	amerykańska<ref name="nazwa1"/>	Dla wczesnych wersji TT ze stacją dysków 720 KB
3.05	1990-05-12	0.19	3.10	Atari TT	512 KB	?	Dla wczesnych wersji TT ze stacją dysków 1,44 MB
3.06	1991-24-09	0.20	3.20	Atari TT	512 KB	angielska, niemiecka	Wersjia finalna
4.01	?	?	3.31	Atari Falcon	512 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, hiszpańska, niemiecka, włoska, szwajcarska<ref name="nazwa1"/>	błędy w obsłudze DSP
4.02	?	?	3.40	Atari Falcon	512 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, hiszpańska, niemiecka, włoska, szwajcarska<ref name="nazwa1"/>
4.04	1993-08-03	0.30	3.40	Atari Falcon	512 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, hiszpańska, niemiecka, włoska, szwajcarska<ref name="nazwa_2"/>
4.92	1993-22-06	0.30	4.10	Atari Falcon	512 KB	angielska, amerykańska<ref name="nazwa1"/>, francuska, hiszpańska, niemiecka, włoska, szwajcarska<ref name="nazwa_2"/>	Nieoficjalnie rozprowadzana wersja beta TOSa 5.0 z multiAESem
4.97	?	?	?	?	512 KB	?

<references/>

Inne wersje

Firma Milan Computer GmbH uzyskała prawa modyfikacji TOSu i wraz ze swoim komputerem Milan rozprowadza wersję o numerze 4.5.

Firma Centek w akceleratorze sprzętowym CT2b zawarła program, który modyfikuje TOS, poprawiając niektóre błędy i określa jego wersję jako 7.0.

W karcie CT60 znajduje się zmodyfikowany TOS 4.04 z poprawkami, dodanymi sterownikami i patchami dla procesora 68060 a także kart PCI.

Następcy

Wraz z Falconem Atari rozprowadzało pierwsze wersje wielozadaniowej wersji TOSa - MultiTOS, opartego na niezależnie od Atari rozwijanym systemie MiNT - Mint Is Not Tos, opracowanym przez Erica R. Smitha. W roku 1997 MiNT powrócił, po opublikowaniu części kodu źródłowego jest rozwijany jako FreeMiNT.

Istnieje również komercyjny zamiennik dla TOSu i MiNTa - MagiC - wielozadaniowy system, zastępuje cały TOS.

Rozwinięcia i zamienniki

TOS doczekał się również wielu usprawnień i rozwinięć.

Firmy trzecie rozwijały oprogramowanie zastępujące poszczególne części TOSu, były to:

• Warp 9 - zastępuje VDI,
• NVDI - zastępuje VDI oraz GDOS,
• Geneva - zastępuje AES,
• N.AES - zastępuje AES,
• MultiGEM - zastępuje AES oraz Desktop - rozszerza wielozadaniowość z akcesorii na aplikacje GEM'owe
• NeoDesk - zastępuje Desktop
• No!Desk - zastępuje Desktop
• Ease - zastępuje Desktop

Oprócz tego powstało i powstaje darmowe oprogramowanie zastępujące fragmenty - w porywach do prawie całości - TOSu:

• KAOS
• EmuTOS (nadal rozwijany) - darmowy zamiennik TOS (warstwa operacyjna dla FreeMiNT)
• FreeMiNT (nadal rozwijany) - zastępuje GEMDOS oraz sporą część BIOSu
• XaAES (nadal rozwijany wraz z FreeMiNTem) - zastępuje AES,
• MyAES (nadal rozwijany) - zastępuje AES, docelowo system nowego komputera Hawk
• FVDI (nadal rozwijany) - darmowa alternatywa dla NVDI,
• KAOSDesk - zastępuje Desktop
• Direct - zastępuje Desktop
• TeraDesk (nadal rozwijany) - zastępuje Desktop
• Gemini - zastępuje Desktop
• oVDI (nadal rozwijany) - zastępuje VDI
• OSIS (nie rozwijany) - zastępuje cały TOS (składa się z oTOSis, oVDIsis, oAESis, oFBis)
• BetaDOS - zastępuje MetaDOS, oraz dodaje pewne funkcje do TOSu.

W późniejszym okresie były rozwijane i przyjęły się zupełnie nowe funkcjonalności realizowane przez różne programy:

• GEM Script
• Bubble GEM - protokół pomocy w chmurkach
• DHST - Document HiSTory protokół
• OLGA - Object Linking Gem Applications

Zobacz także

Opis BOMBEK, czyli stanów wyjątkowych w TOSie

• kody błędów ST

Dokumenty dotyczące TOSu On-Line:

• tos.hyp
• oryginalna dokumentacja ATARI
• lista TOS Error

Opis różnych wersji TOS:

• wersje TOSu i odpowiednie łatki

• historia

• obszerny artykuł w polskiej wikipedii

---

Ten artykuł to tylko zalążek. Możesz pomóc rozwojowi Atariki poprzez rozszerzenie go o więcej informacji.