ST

From Atariki

(Różnice między wersjami)

Aktualna wersja

ST zapoczątkował nową linię komputerów domowych/osobistych Atari. Pierwszym modelem, który wprowadzono na rynek w 1985 roku był 520 ST. Nieco później zaproponowano tańszą wersję 260 ST. Powstał w zaledwie 6 miesięcy, jego głównym konstruktorem był Shiraz Shivji.

Nazwa "ST" najprawdopodobniej jest skrótem od "Sixteen/Thirty two" ("Szesnaście/Trzydzieści dwa") co odzwierciedla wewnętrzną architekturę użytego w ST procesora Motorola MC68000 oraz szerokość szyny danych. Jedna z teoria mówi, że są to inicjały Sama Tramiela, późniejszego prezesa oraz syna ówczesnego właściciela Atari Jacka Tramiela.

-'''Atari ST''' jest linią [[komputer domowy|komputerów domowych]]/[[komputer osobisty|osobistych]] wprowadzoną na rynek przez [[Atari]] w [[1985]] roku. "'''ST'''" prawdopodobnie oznacza "Sixteen/Thirty two" ("Szesnaście/Trzydzieści dwa") co odzwierciedla wewnętrzną architekturę użytego w '''ST''' procesora [[Motorola]] [[MC68000]] oraz szerokość [[szyna danych|szyny danych]]. Inna teoria mówi, że są to inicjały [[Sam Tramiel|Sama Tramiela]], syna ówczesnego właściciela [[Atari]] [[Jack Tramiel|Jacka Tramiela]].
+'''ST''' zapoczątkował nową linię komputerów domowych/osobistych Atari. Pierwszym modelem, który wprowadzono na rynek w 1985 roku był '''520 ST'''. Nieco później zaproponowano tańszą wersję '''260 ST'''. Powstał w zaledwie 6 miesięcy, jego głównym konstruktorem był [[Shiraz Shivji]].
-==Parametry Techniczne==
+Nazwa "'''ST'''" najprawdopodobniej jest skrótem od "Sixteen/Thirty two" ("Szesnaście/Trzydzieści dwa") co odzwierciedla wewnętrzną architekturę użytego w '''ST''' [[procesor]]a Motorola MC68000 oraz szerokość szyny danych. Jedna z teoria mówi, że są to inicjały [[Sam Tramiel|Sama Tramiela]], późniejszego prezesa oraz syna ówczesnego właściciela [[Atari]] [[Jack Tramiel|Jacka Tramiela]].
-Wszystkie komputery linii mają bardzo zbliżone parametry. Różnice można odczytać z nazwy konkretnego modelu. Główne różnice to:
+==Historia==
-* Ilość pamięci (określana przez liczbę w nazwie modelu)
+===Powstanie===
-** '''[[130 ST]]''' - 128 [[kB]] [[RAM]] (model nigdy nie produkowany seryjnie, istniał jedynie jako prototyp i maszyna wystawowa),
-** '''[[260 ST]]''' - 256 kB RAM,
-** '''[[260 ST+]]''' - 512 kB RAM,
-** '''[[520 ST]]''' - 512 kB RAM,
-** '''[[520 ST+]]''' - 1024 kB RAM,
-** '''[[1040 ST]]''' - 1024 kB RAM,
-* Brak lub wbudowana stacja dysków 3.5' o pojemności DS DD (720 kB) (modele '''ST<sup>F</sup>''' i '''ST<sup>FM</sup>'''),
-* Brak lub wbudowany modulator telewizyjny (modele '''ST<sup>M</sup>''' i '''ST<sup>FM</sup>'''),
-(przykładowe oznaczenie: '''Atari 520 ST<sup>F</sup>''')
+W styczniu 1984, [[Jack Tramiel]] po odejściu z firmy [http://pl.wikipedia.org/wiki/Commodore Commodore] założył firmę  '''Tramel Technology''', gdzie rozpoczęto prace nad nowym komputerem. W czasie, gdy pod okiem [[Shiraz Shivji|Shiraza Shivji]] powstawał produkt, '''Tramiel''' podjął starania nad odkupieniem firmy [[Atari]] od ówczesnego właściciela firmy [http://en.wikipedia.org/wiki/Warner_Communications Warner Inc.], co zakończyło się powodzeniem. W tym czasie rozważano różne koncepcje, między innymi użycia jako głównego procesora układu [http://en.wikipedia.org/wiki/NS320xx NS32032], ale okazało się, że producent ([[National Semiconductors]]) nie był w stanie dostarczyć wymaganej ilości na czas. Decyzja o porzuceniu NS32032 okazała się o tyle szczęśliwa, że ostatecznie użyty mikroprocesor MC68000 jest od niego szybszy.
-Pozostałe komponenty (układy scalone) były niemal identyczne dla każdego modelu (aczkowiek istniało kilka wersji płyt głównych).
+Szybko stworzono [http://www.bambi.net/atari/atari_st_prototype.html prototyp], który był bardzo zbliżony do finalnej konfiguracji. Starano się użyć jak najwięcej gotowych elementów, tak aby skrócić proces projektowania, a także zmniejszyć koszt wytworzenia.
-'''ST''', tak jak wiele innych komputerów ówcześnie produkowanych, produkowany był w odbudowie zintegrowanej z klawiaturą. Produkowana była także wersja [[Mega_ST]] w obudowie desktop z podłączaną klawiaturą przeznaczona na rynek profesjonalny. W wypadku Mega_ST w nazwie nie było oznaczenia <sup>'''FM'''</sup> (wszystkie Mega ST posiadają wbudowany modulator telewizyjny oraz stację dysków), ilość pamięci było oznaczana jedną cyfrą (2, 4) oznaczającą ilość [[megabajt|megabajtów]]. Ponadto Mega ST posiada gniazdo na koprocesor matematyczny [[Motorola]] MC68881, oraz złącze rozszerzeń [[MEGABUS]]. Późniejsze wersje Mega ST posiadają wbudowany BLiTTER.
+W tym samym czasie rozpoczęto poszukiwania [http://pl.wikipedia.org/wiki/System_operacyjny systemu operacyjnego] dla nowopowstającego komputera. Z ofertą zgłosił się [http://pl.wikipedia.org/wiki/Microsoft Microsoft] oferując [http://pl.wikipedia.org/wiki/Windows Windows], lecz przewidywany czas dostarczenia (2 lata) był nie do przyjęcia. Dostępny był [[CP/M-68K]], ale odrzucono go z powodu niewystarczających możliwości. Inną możliwością był [[GEM]], produkt firmy [[Digital Research]]. Rozważano także napisanie własnego systemu operacyjnego, ale zostało to zarzucone z powody zbyt wielkiego ryzyka.
-'''Atari ST<sup>E</sup>''' to zasadniczo dwa modele ('''Atari 520 ST<sup>E</sup>''' i '''Atari 1040 ST<sup>E</sup>''') o pojemności pamięci odpowiadajacej numerowi i odpowiadające funkcjonalnie '''ST<sup>FM</sup>'''. '''ST<sup>E</sup>''' zawierało kilka ulepszeń:
+Ostatecznie wybrano [[GEM]], lecz Digital Research Inc. napisało go dla procesorow 8086 i nie było zainteresowane portowaniem go na [[68000]]. Proces portowania został wykonany przez firmę [[Atari]].
-* paleta kolorów rozszerzona do 4096,
-* [[BLiTTER|BLiTTER]]
-* Ulepszony Shifter
-* dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 [[bit|bitów]] i maksymalnej częstotliwości próbkowania 50066 [[Hz]] z możliwością regulacji basów, sopranów oraz głośności,
-* 2 dodatkowe, piętnastopinowe porty joysticka do podłączenia czterech joysticków, lub 2 [[jagpad|JagPadów]],
-* 2 stereofoniczne wyjścia dźwiękowe chinch,
-* pamięć rozszerzalna modułami [[SIMM]] do maksymalnie 4 [[MB]].
-'''MEGA ST<sup>E</sup>''' było wersją '''ST<sup>E</sup>''' na rynek profesjonalny w obudowie desktop (podobnej jak [[Atari TT]] lecz w innym kolorze), posiadająca następujące dodatki:
+W efekcie na targach [http://en.wikipedia.org/wiki/Consumer_Electronics_Show CES] w 1985 roku, zaprezentowano pierwszy prototyp z [[GEM]]em działającym "na" CP/M-68K. Ostateczna wersja zawiera zamiast CP/M-68K dedykowany GEMowi [[GEMDOS]], a cały system nosi nazwę [[TOS]].
-* kontroler dysku twardego [[ACSI]] z adapterem do [[SCSI]],
-* procesor pracujący z prędkością 16 [[MHz]] (z możliwością przełączenia do 8 MHz w celu zachowania pełnej kompatybilności).
-* 16 kB pamięci [[cache]] dla procesora (z możliwością wyłączenia w celu zachowania pełnej kompatybilności),
-* gniazdo na koprocesor matematyczny [[MC68881]],
-* złącze kart rozszerzeń w standardzi [[VME]].
-===Procesor===
+===Złote lata===
-'''ST''' jest wyposażone w [[procesor]] [[Motorola]] [[MC68000]] taktowany zegarem 8 MHz (16 MHz w '''MEGA ST<sup>E</sup>''').
+'''ST''' błyskawicznie zyskało popularność, zwłaszcza w Europie, a szczególnie w Niemczech. W 1985 roku zostało ogłoszone "Komputerem roku" przez magazyn komputerowy [[Chip (czasopismo)|Chip]].
-===Szyna danych===
+Złote lata '''ST''' trwały mniej więcej do roku 1990. Programy takie jak '''Calamus''' i znakomity jak na ówczesne czasy monitor [[SM122]] tworzyły z '''ST''' tanie studio [http://pl.wikipedia.org/wiki/DTP DTP].
-'''ST''' posiada szesnanstobitową szynę danych taktowaną zegarem 8 MHz.
+Wbudowane złącza [http://pl.wikipedia.org/wiki/MIDI MIDI] oraz program '''Cubase''' spopularyzowały '''ST''' wśród muzyków do tego stopnia, że bywa on używany do dziś, a wśród muzyków używających '''ST''' (i późniejszych modeli) można wymienić m.in. [http://pl.wikipedia.org/wiki/Peter_Gabriel Petera Gabriela], [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jean-Michel_Jarre Jeana-Michela Jarre'a], [http://pl.wikipedia.org/wiki/Roger_Waters Rogera Watersa], Depeche Mode (płyta ULTRA), OMD, Czesława Niemena, [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bookovsky BOOKOVSKY'ego], Tangerine Dream, Kazika Staszewskiego i wielu innych.
-===Możliwości graficzne===
+'''ST''' było także bardzo popularną platformą do gier. Wychodziły dla niego niemal wszystkie publikowane wówczas tytuły.
-'''ST''' posiada trzy tryby graficzne o następujacych parametrach:
-* 320/200 w 16 kolorach z palety 512 (4096 '''ST<sup>E</sup>''') ('''ST-LOW'''), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 [[Hz]], częstotliwość odchylania poziomego 15 [[kHz]]
+===Schyłek===
-* 640/200 w 4 kolorach z palety 512 (4096 '''ST<sup>E</sup>''') ('''ST-MED'''), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 15 kHz
-* 640/400 w czerni i bieli ('''ST-HIGH'''), częstotliwość odchylania pionowego 70 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 30 kHz
-Modele '''<sup>M</sup>''' mogą wyswietlać tryby '''ST-LOW''' i '''ST-MED''' na telewizorze.
+O schyłek '''ST''' obwiniany jest głównie marketing firmy [[Atari]], a w szczególności rodzina '''Tramieli''' rządzących w firmie żelazną ręką. To co Atari zaoferowało po ST było niewystarczające w stosunku do tego czego oczekiwał rynek, [[STE]] nie spełniło tych oczekiwań. Tymczasem w siłę rosła konkurencja w postaci Amigi oraz PC, co spowodowało odejście od ST dużych producentów gier.
-'''ST''' wyświetla obraz otoczony ramką. Zaskakujące jest to, że mimo iż nie było to przewidziane przez konstruktorów, ramkę tę można programowo zlikwidować, zwiększając w ten sposób rozdzielczość. Wymaga to jednak programowania na niskim poziomie, wobec czego jest dosyć kłopotliwe.
+===Reaktywacja===
-Możliwe jest także, poprzez programowe przełączanie, zmiana palety kolorów trzy (sześć w '''ST<sup>E</sup>''') razy podczas wyświetlania każdej linii obrazu. Dzięki temu, w jednej linii ekranu można użyć do 48 kolorów (96 w '''ST<sup>E</sup>''').
+W okresie kiedy sztandarowym produktem firmy był już [[Falcon]], powrócono na chwile do produkcji ST/E, które od tej pory sprzedawane było po atrakcyjnej, niskiej cenie.
-Dodatkowo, również programowo, podczas wyświetlania ekranu, możliwa jest zmiana rozdzielczości dla każdej linii ekranu.
+===Czasy dzisiejsze===
-Tego typu sztuczki były szeroko wykorzystywane w [[demo|demach]], a także w wielu grach.
+Do dziś na całym świecie istnieją grupy entuzjastów, skupione wokół [[scena|demosceny]], regularnie spotykające się.
-====Organizacja pamięci ekranu====
+==Parametry Techniczne==
-Pamięć ekranu w '''ST''' może zaczynać sie od dowolnego adresu, z dokładnością do 256 [[bajt_(informatyka)|bajtów]] (4 bajty w '''ST<sup>E</sup>'''). W każdym trybie graficznym ekran zajmuje 32 [[KB]].
+===Procesor===
-Pamięć ekranu jest zorganizowana w postaci wymieszanych planów.
+'''ST''' jest wyposażone w [[procesor]] [http://pl.wikipedia.org/wiki/Motorola Motorola] [http://pl.wikipedia.org/wiki/68000 MC68000] taktowany zegarem 8 MHz (16 MHz w '''MEGA ST<sup>E</sup>''').
-Długość linii ekranu wynosi odpowiednio 160 bajtów ('''ST-LOW''' i '''ST-MED''') lub 80 bajtów ('''ST-HIGH'''). W '''ST<sup>E</sup>''' można ustawić praktycznie dowolną "wirtualną" długość linii ekranu i przesuwać widoczne okno z dokładnością do 1 [[piksel]]a, dzięki czemu uzyskuje sie szybki i płynny przesuw całego ekranu.
+===Szyna danych===
-===Możliwości dźwiękowe===
+'''ST''' ma szesnastobitową szynę danych taktowaną zegarem 8 MHz.
-'''ST''' jest wyposażone w programowalny generator [[Yamaha]] [[YM2149]]. Posiada on trzy kanały i możliwość sterowania obwiednią niezależnie dla każdego kanału, a także generowania szumów (sampli).
-'''ST<sup>E</sup>''' posiada dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 bitów i częstotliwościach próbkowania 6258 Hz, 12517 Hz, 25033 Hz oraz 50066 Hz. Próbki są w formacie "ze znakiem" i mogą być odgrywane stereo lub mono. Dane stereo są zorganizowane w pary po dwa bajty w następujący sposób (L - lewy kanał, P - prawy): LPLPLPLPLPLP. Długość próbki zawsze musi być parzysta. Przetworniki te są podłączone do układu zapewniającego regulację głośności (głównej i oddzielnie dla każdego kanału) oraz regulacje basów i sopranów.
-Oprócz tego, '''ST''' posiada dwa złącza standartu [[MIDI]] (MIDI-IN, MIDI-OUT) do komunikacji z zewnętrznymi syntezatorami i innymi urządzeniami, dzięki czemu zyskał ogromną popularność wśród profesjonalnych muzyków.
-===Pamięć masowa===
-'''ST''' w wersji '''<sup>F</sup>''' jest wyposażony we wbudowaną stację dysków o pojemności DS DD (standardowo 720 kB), lecz zastosowany system operacyjny [[TOS]] umożliwia sformatowanie i odczytywanie dyskietek o wyższej pojemności (do ok. 920 kB). Wszystkie modele posiadają złącze umożliwiające podłączenie zewnętrznej stacji dysków. Zastosowany kontroler [[WD1772]] pozwala na obsługę do dwóch stacji dysków.
-'''ST''' posiada złącze DMA przeznaczone do podłączenia urządzeń w standardzie [[ACSI]] (SASI - pierwotna wersja [[SCSI]]), a także drukarek laserowych i innych urządzeń.
-'''Mega ST<sup>E</sup>''' ma wbudowany kontroler ACSI z adaptorem do SCSI.
-===Gniazda===
-'''ST''' posiada nastepujące gniazda:
-* gniazdo w standardzie [[Centronics]],
-* gniazdo w standardzie [[RS-232]] C pracujące z maksymalną prędkością 19200 [[bod|bodów]],
-* gniazdo DMA (ACSI),
-* gniazdo monitorowe,
-* gniazdo dodatkowej stacji dysków,
-* gniazdo antenowe (jedynie modele '''<sup>M</sup>'''),
-* gniazdo MIDI IN i MIDI OUT,
-* gniazdo [[Cartridge]],
-* 2 gniazda joysticka, przy czym jedno może służyć zamiennie jako gniazdo myszy,
-* '''ST<sup>E</sup>''': 2 gniazda audio chinch,
-* '''ST<sup>E</sup>''': 2 piętnastopinowe gniazda joysticka do podłączenia czterech dźojstików lub dwóch JagPadów,
-* '''MEGA ST<sup>E</sup>''': gniazdo w standardzie RS-232C pracujace z maksymalna prędkością 115200 bodów,
 ===Specjalizowane układy scalone===
 Układy zaprojektowane specjalnie dla '''ST'''.
-* Glue jest układem który niejako "skleja" inne w całość, generując niezbędne dla nich sygnały.
+* [[GLUE]] jest układem który niejako "skleja" inne w całość, generując niezbędne dla nich sygnały.
-* MMU (MCU) odpowiedzialny jest za komunikację z pamięcią, decyduje który i kiedy z chętnych układów będzie miał dostęp do szyny danych, wysyła dane obrazu do shiftera.
+* [[MMU]] (MCU) odpowiedzialny jest za komunikację z pamięcią, decyduje który i kiedy z chętnych układów będzie miał dostęp do szyny danych, wysyła dane obrazu do shiftera.
-* Shifter jest układem generującym grafikę w '''ST'''.
+* [[Shifter]] jest układem generującym grafikę w '''ST'''.
 * w '''ST<sup>E</sup>''' Shifter oraz DMA/Sound zostały zintegrowane w jednym chipie.
-* '''ST<sup>E</sup>''' posiada BLiTTER. Potrafi on szybko kopiować fragmenty pamięci odpowiadające prostokątom na ekranie przy zastosowaniu funkcji logicznych takich jak AND, OR, XOR, a także przesunięć bitowych.
+* '''ST<sup>E</sup>''' ma również [[BLiTTER]]. Potrafi on szybko kopiować fragmenty pamięci odpowiadające prostokątom na ekranie przy zastosowaniu funkcji logicznych takich jak AND, OR, XOR, a także przesunięć bitowych.
 * w '''ST<sup>E</sup>''' GLUE oraz MMU zostały zintegrowane w jednym chipie.
-* w pózniejszych seriach '''ST<sup>E</sup>''' GSTMCU oraz BLiTTER zostały zintegrowane w jednym chipie.
+* w późniejszych seriach '''ST<sup>E</sup>''' GSTMCU oraz BLiTTER zostały zintegrowane w jednym chipie.
 * W '''MEGA ST<sup>E</sup>''' kontroluje dodatkowy port RS-232.
 Układy użyte w '''ST''', lecz nie zaprojektowane specjalnie dla niego.
 * Procesor Motorola MC68000
-* WD1772 pełni rolę kontrolera stacji dysków w '''ST''',
+* WD1772 pełni rolę kontrolera stacji dysków w '''ST'''.
-* Nieliczne egzemplarze posiadają zgodny z WD1772 układ [[AJAX (układ scalony)|AJAX]],
+* Nieliczne egzemplarze mają zamontowany układ [[AJAX (układ scalony)|AJAX]], zgodny z WD1772.
-* MFP (Multi-Function Peripheral) [[MC68901]] jest układem wejścia/wyjścia przeznaczonym do współpracy z MC68000, kontroluje między innymi port RS-232, oraz generuje przerwania dla procesora.
+* MFP (Multi-Function Peripheral) [[MC68901]] jest układem wejścia/wyjścia przeznaczonym do współpracy z MC68000, kontroluje między innymi port RS-232 oraz generuje przerwania dla procesora.
 * '''ST''' zawiera dwa układy [[ACIA 6850|ACIA (Asynchronus Communication Interface Adapter)]]. Jeden służy do komunikacji w standardzie MIDI, drugi natomiast zapewnia komunikację z klawiaturą.
-* YM 2149 jest układem dźwiekowym z rodziny AY-3-8190.
+* YM 2149 jest układem dźwiękowym z rodziny AY-3-8910.
-* Procesor 6301 pełni rolę kontrolera klawiatury, a także zapewnia obsługę myszy i dżojstkiów.
+* Procesor 6301 pełni rolę kontrolera klawiatury, a także zapewnia obsługę myszy i dżojstików.
-* '''ST<sup>E</sup>''' posiada LMC 1992. Układ ten umożliwia regulaję głośności dźwięku, basów oraz sopranów.
+* '''ST<sup>E</sup>''' ma LMC 1992. Układ ten umożliwia regulację głośności dźwięku, basów oraz sopranów.
-===System operacyjny===
+===Możliwości graficzne===
+W '''ST''' dostępne są trzy tryby graficzne o następujacych parametrach:
-Systemem operacyjnym '''Atari ST''' jest TOS. W pierwszej wersji był on dostarczony na dyskietce, wszystkie póżniejsze były zapisane w pamięci [[ROM]], początkowo o pojemności 192 kB]], później 256 kB.
+* 320/200 w 16 kolorach z palety 512 (4096 '''ST<sup>E</sup>''') ('''ST-LOW'''), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 15 kHz
+* 640/200 w 4 kolorach z palety 512 (4096 '''ST<sup>E</sup>''') ('''ST-MED'''), częstotliwość odchylania pionowego 50 lub 60 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 15 kHz
+* 640/400 w czerni i bieli ('''ST-HIGH'''), częstotliwość odchylania pionowego 70 Hz, częstotliwość odchylania poziomego 30 kHz
-==Historia==
+'''ST''' wyświetla obraz otoczony ramką. Zaskakujące jest to, że mimo iż nie było to przewidziane przez konstruktorów, ramkę tę można programowo zlikwidować, zwiększając w ten sposób rozdzielczość. Wymaga to jednak programowania na niskim poziomie, wobec czego jest dosyć kłopotliwe.
-===Powstanie===
+Możliwe jest także, poprzez programowe przełączanie, zmiana palety kolorów trzy (sześć w '''ST<sup>E</sup>''') razy podczas wyświetlania każdej linii obrazu. Dzięki temu, w jednej linii ekranu można uzyskać aż '''do 48 kolorów (96 w ST<sup>E</sup>)'''.
-W styczniu [[1984]], [[Jack Tramiel]] po odejściu z firmy [[Commodore]] założył firmę  '''Tramiel Technology''', gdzie rozpoczęto prace nad nowym komputerem. W czasie, gdy pod okiem [[Shirazi M. Shivji|Shirazi M.Shivji]] powstawał produkt, '''Tramiel''' podjął starania nad odkupieniem [[Atari]] od ówczesnego właściciela, firmy [[Warner]], co zakończyło się zakupem. W tym czasie rozważano różne koncepcje, między innymi użycia jako procesora układu [[NS32032]], lecz okazało się że producent ([[National Semiconductors]]), nie był w stanie dostarczyć wymaganej ilości na czas. Decyzja o porzuceniu NS32032 okazała się o tyle szczęśliwa, że ostatecznie użyty mikroprocesor [[MC68000]] jest od niego szybszy.
+Dodatkowo, również programowo, podczas wyświetlania ekranu, możliwa jest zmiana rozdzielczości dla każdej linii ekranu.
-Szybko stworzono prototyp, który był bardzo zbliżony do finalnej konfiguracji. Starano się użyć jak najwięcej gotowych elementów, tak aby skrócić proces projektowania, a także zmniejszyć koszt wytworzenia.
+Tego typu sztuczki były szeroko wykorzystywane w [[demo|demach]], a także w wielu grach.
-W tym samym czasie rozpoczęto poszukiwania [[system operacyjny|systemu operacyjnego]] dla nowopowstającego komputera. Z ofertą zgłosił się [[Microsoft]] oferując [[Windows]], lecz przewidywany czas dostarczenia (2 lata) był nie do przyjęcia. Dostępny był [[CP/M-68K]], ale odrzucono go z powodu niewystarczających możliwości. Inną możliwością był [[GEM]], produkt firmy [[Digital Research]]. Rozważano także napisanie własnego systemu operacyjnego, ale zostało to zarzucone z powody zbyt wielkiego ryzyka.
+Modele '''<sup>M</sup>''' mają wbudowany '''modulator TV''' mogą wyswietlać tryby '''ST-LOW''' i '''ST-MED''' na telewizorze.
-Ostatecznie wybrano GEM, lecz Digital Research napisało go dla procesorow [[8086]] i nie było zainteresowane portowaniem go na [[68000]]. Proces portowania został wykonany przez firmę [[Atari]].
+====Organizacja pamięci ekranu====
-W efekcie na targach [[CES]] w [[1985]] roku, zaprezentowano pierwszy prototyp z GEMem działającym "na" CP/M-68K. Ostateczna wersja zawiera zamiast CP/M-68K dedykowany GEMowi [[GEMDOS]], a cały system nosi nazwę [[TOS]].
+Pamięć ekranu w '''ST''' może zaczynać sie od dowolnego adresu, z dokładnością do 256 bajtów (4 bajty w '''ST<sup>E</sup>'''). W każdym trybie graficznym ekran zajmuje 32 KB.
-Pierwszy modelem oferowanym na rynku było '''520 ST'''. Nieco później zaoferowano '''260 ST''' lecz wycofano się z tego z powodu szybko spadających cen pamięci [[RAM]].
+Pamięć ekranu jest zorganizowana w postaci wymieszanych planów.
-===Złote lata===
+Długość linii ekranu wynosi odpowiednio 160 bajtów ('''ST-LOW''' i '''ST-MED''') lub 80 bajtów ('''ST-HIGH'''). W '''ST<sup>E</sup>''' można ustawić praktycznie dowolną "wirtualną" długość linii ekranu i przesuwać widoczne okno z dokładnością do 1 piksela, dzięki czemu uzyskuje sie szybki i płynny przesuw całego ekranu.
-'''ST''' błyskawicznie zyskało popularność, zwłaszcza w [[Europa|Europie]], a szczególnie w [[Niemcy|Niemczech]]. W [[1985]] roku zostało ogłoszone "Komputerem roku" przez magazyn komputerowy [[Chip (czasopismo)|Chip]].
+===Możliwości dźwiękowe===
-Złote lata '''ST''' trwały mniej więcej do roku [[1990]]. Programy takie jak '''Calamus''' i znakomity jak na ówczesne czasy monitor [[SM122]] tworzyły z '''ST''' tanie studio [[DTP]].
+'''ST''' jest wyposażone w programowalny generator Yamaha [[YM2149]]. Ma on trzy kanały i możliwość sterowania obwiednią niezależnie dla każdego kanału, a także generowania szumów (sampli).
-Wbudowane złącza [[MIDI]] oraz program '''Cubase''' spopularyzowały '''ST''' wśród muzyków do tego stopnia, że bywa on używany do dziś, a wśród muzyków używających '''ST''' (i późniejszych modeli) można wymienić m.in. [[Peter Gabriel|Petera Gabriela]], [[Jean-Michel Jarre|Jeana-Michela Jarre'a]], [[Roger Waters|Roger Waters]].
+'''ST<sup>E</sup>''' dodatkowo zostało wyposażone w dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 bitów i częstotliwościach próbkowania 6258 Hz, 12517 Hz, 25033 Hz oraz 50066 Hz. Próbki są w formacie "ze znakiem" i mogą być odgrywane stereo lub mono. Dane stereo są zorganizowane w pary po dwa bajty w następujący sposób (L - lewy kanał, P - prawy): LPLPLPLPLPLP. Długość próbki zawsze musi być parzysta. Przetworniki te są podłączone do układu zapewniającego regulację głośności (głównej i oddzielnie dla każdego kanału) oraz regulacje basów i sopranów.
-'''ST''' było także bardzo popularną platformą do gier. Wychodziły dla niego niemal wszystkie publikowane wówczas tytuły.
+Oprócz tego '''ST''' ma wbudowane dwa złącza standardu [http://pl.wikipedia.org/wiki/MIDI MIDI] (MIDI-IN, MIDI-OUT) do komunikacji z zewnętrznymi syntezatorami i innymi urządzeniami, dzięki czemu zyskał ogromną popularność wśród profesjonalnych muzyków.
-===Schyłek===
+===Pamięć masowa===
-O schyłek '''ST''' obwiniany jest głównie kiepski marketing firmy [[Atari]] a w szczególności rodzina '''Tramielów''' rządzących w firmie żelazną ręką. Brak nowych modeli w czasie rosnącej konkurencji [[PC]] spowodował załamanie rynku i odejście dużych producentów oprogramowania.
+'''ST''' w wersji '''<sup>F</sup>''' jest wyposażony we wbudowaną stację dysków o pojemności DS DD (standardowo 720 kB), lecz zastosowany system operacyjny [[TOS]] umożliwia sformatowanie i odczytywanie dyskietek o wyższej pojemności (do ok. 920 kB). Wszystkie modele mają złącze umożliwiające podłączenie zewnętrznej stacji dysków. Zastosowany kontroler [[WD1772]] pozwala na obsługę do dwóch stacji dysków.
-===Reaktywacja===
+'''ST''' ma jeszcze złącze [http://pl.wikipedia.org/wiki/DMA DMA] przeznaczone do podłączenia urządzeń w standardzie [[ACSI]] ([http://en.wikipedia.org/wiki/SASI SASI] - pierwotna wersja [http://pl.wikipedia.org/wiki/SCSI SCSI]), a także drukarek laserowych i innych urządzeń.
-W okresie kiedy sztandarowym produktem firmy był już [[Falcon]], powrócono na chwile do produkcji ST/E które od tej pory sprzedawane było po atrakcyjnej niskiej cenie.
+'''[[Mega STE]]''' ma wewnętrzne złącze [[ACSI]] i w opcji może być wyposażony w kontroler [[ACSI]] z adapterem do SCSI.
-===Czasy dzisiejsze===
+===Gniazda===
-Do dziś istnieje niewielkie grono entuzjastów, skupione głównie wokół [[demoscena|demosceny]], regularnie spotykające się.
+'''ST''' ma dostępne następujące gniazda:
-==Urządzenia peryferyjne==
+* gniazdo w standardzie Centronics,
+* gniazdo w standardzie RS-232C pracujące z maksymalną prędkością 19200 [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bod bodów],
+* gniazdo DMA (ACSI),
+* gniazdo monitorowe,
+* gniazdo dodatkowej stacji dysków,
+* gniazdo antenowe (jedynie modele '''<sup>M</sup>'''),
+* gniazdo MIDI IN i MIDI OUT,
+* gniazdo [[Cartridge]],
+* 2 gniazda joysticka, przy czym jedno może służyć zamiennie jako gniazdo myszy,
+* '''ST<sup>E</sup>''': 2 gniazda audio chinch,
+* '''ST<sup>E</sup>''': 2 piętnastopinowe gniazda joysticka do podłączenia czterech dźojstików lub dwóch JagPadów,
+* '''MEGA ST<sup>E</sup>''': gniazdo w standardzie RS-232C pracujace z maksymalną prędkością 115200 bodów,
-Urządzenia peryferyjne produkowane przez firmę [[Atari]] z przeznaczeniem dla '''ST''':
+===System operacyjny===
-===Myszy===
+Systemem operacyjnym '''Atari ST''' jest [[TOS]] - The Operating System. Składa się on z [[BIOS]]-u, [[GEMDOS]]-u (który jest wersją [http://pl.wikipedia.org/wiki/DR-DOS DR-DOS]-u przystosowaną dla procesora Motorola 68000) oraz graficznego systemu zarządzania aplikacjami, czyli [[GEM]]-u.
-* Każdy '''ST''' miał dołączoną w zestawie mysz [[STM1]].
+Na samym początku GEM działał jeszcze jako nakładka na CP/M. W pierwszej oficjalnej wersji TOS był dostarczony na dyskietce, wszystkie póżniejsze były zapisane w pamięci [[ROM]], początkowo o pojemności 192 kB, później 256 kB.
-===Monitory===
+Wszystkie komputery linii mają bardzo zbliżone parametry. Różnice można odczytać z nazwy konkretnego modelu. Główne różnice to:
-* Kolorowe (rozdzielczości '''ST-LOW''' i '''ST-MED'''): [[SC1224]], [[SC1435]],
+* Ilość pamięci (określana przez liczbę w nazwie modelu)
-* Monochromatyczne (rozdzielczość '''ST-HIGH'''): [[SM122]], [[SM124]], [[SM125]], [[SM144]], [[SM146]], [[SM147]], [[SM194]]
+** [[130ST]] - 128 kB [[RAM]] (model nigdy nie produkowany seryjnie, istniał jedynie jako prototyp i maszyna wystawowa),
+** [[260ST]] - 256 kB RAM,
+** [[520ST]] - 512 kB RAM,
+** [[1040ST]] - 1024 kB RAM,
+* Brak lub wbudowana stacja dysków 3.5' o pojemności DS DD (720 kB) (modele '''ST<sup>F</sup>''' i '''ST<sup>FM</sup>'''),
+* Brak lub wbudowany modulator telewizyjny (modele '''ST<sup>M</sup>''' i '''ST<sup>FM</sup>'''), (przykładowe oznaczenie: '''Atari 520 ST<sup>F</sup>''')
-===Stacje dysków===
+Pozostałe komponenty (układy scalone) były niemal identyczne dla każdego modelu (choć istniało kilka wersji płyt głównych).
-* [[SF354]], [[SF314]],
+'''ST''', tak jak wiele innych komputerów ówcześnie produkowanych, produkowany był w odbudowie zintegrowanej z klawiaturą. Dla bardziej wymagających stworzona została profesjonalna wersja [[Mega ST]] w obudowie desktop z oddzielną klawiaturą. W wypadku [[Mega ST]] w nazwie nie było oznaczenia <sup>'''FM'''</sup>, ilość pamięci było oznaczana jedną cyfrą (2, 4) oznaczającą ilość megabajtów. Ponadto Mega ST ma [[BLiTTER]] oraz złącze rozszerzeń procesora [[MEGABUS]].
-===Dyski twarde===
+'''Atari ST<sup>E</sup>''' to zasadniczo dwa modele ('''Atari 520 ST<sup>E</sup>''' i '''Atari 1040 ST<sup>E</sup>''') o pojemności pamięci odpowiadajacej numerowi i odpowiadające funkcjonalnie '''ST<sup>FM</sup>'''. '''ST<sup>E</sup>''' zawierało kilka ulepszeń:
+* paleta kolorów rozszerzona do 4096,
+* [[BLiTTER|BLiTTER]]
+* Ulepszony Shifter
+* dwa przetworniki cyfrowo-analogowe o rozdzielczości 8 bitów i maksymalnej częstotliwości próbkowania 50066 Hz z możliwością regulacji basów, sopranów oraz głośności,
+* 2 dodatkowe, piętnastopinowe porty joysticka do podłączenia czterech joysticków lub 2 [[jagpad|JagPadów]],
+* 2 stereofoniczne wyjścia dźwiękowe chinch,
+* pamięć rozszerzalna modułami [http://pl.wikipedia.org/wiki/SIMM_30_pin SIMM] do maksymalnie 4 MB.
-* [[SH204]], [[MegaFile 20]], [[MegaFile 44]]
+'''MEGA ST<sup>E</sup>''' było wersją '''ST<sup>E</sup>''' na rynek profesjonalny w obudowie desktop (podobnej jak [[TT030|Atari TT]] lecz w innym kolorze), mająca następujące dodatki:
+* kontroler dysku twardego [[ACSI]] z adapterem do [http://pl.wikipedia.org/wiki/SCSI SCSI],
-===Drukarki===
+* procesor pracujący z prędkością 16 MHz (z możliwością przełączenia do 8 MHz w celu zachowania pełnej kompatybilności).
+* 16 kB pamięci cache dla procesora (z możliwością wyłączenia w celu zachowania pełnej kompatybilności),
-* Laserowe: [[SLM605]], [[SLM804]],
+* gniazdo na koprocesor matematyczny [[MC68881]],
-* Igłowe: [[SMM804]],
+* złącze kart rozszerzeń w standardzi [[VME]].
-===Inne===
-* [[PS3000]] (monitor kolorowy połączony ze stacją dysków),
 ==Inne modele==
-* '''Atari STacy''' - pierwszy laptop z serii '''ST''',
+* [[Stacy]] - pierwszy laptop z serii '''ST''',
-* '''Atari STBook''' - drugi, znacznie bardziej udany laptop z serii '''ST''', posiada wbudowany kontroler [[IDE]], nie posiada stacji dysków.
+* [[STBook]] - drugi, znacznie bardziej udany laptop z serii '''ST''', ma wbudowany kontroler [http://en.wikipedia.org/wiki/Integrated_Drive_Electronics IDE], nie zawiera stacji dysków.
-==Prototypy==
-Prototypy które nie weszły do seryjnej produkcji
-* '''Atari 130 ST''' - pierwszy planowany model '''ST''',
-* '''Atari ST Pad''' lub '''Atari STylus''' - Przenośne '''ST''' z pisakiem i monitorem dotykowym [[LCD]] zamiast klawiatury,
-* '''Atari [[EST]]''' - niewiele o nim wiadomo ponad to że miał podobno zawierac procesor [[Motorola]] [[MC68020]] i kilka układów specjalizowanych w nowszych wersjach (m. in. [[BLiTTER]]-II),
-* '''Atari 1040ST+''' - zasadniczo '''Atari 1040 ST<sup>FM</sup>''' z dodanym procesorem kompatybilnym z [[386]], niektóre żródła mówią też o dysku twardym (a więc i kontrolerze) 2.5' SCSI.
-* '''Atari 2080 ST''' - prototyp z 2 MB RAM
-* '''Atari 4160 ST''' - prototyp z 4 MB RAM
-* [[CDAR504]] - CD-ROM,
-* [[CDAR505]] - CD-ROM.
-==Rozszerzenia==
-Do '''ST''' powstało wiele rozszerzeń sprzętowych produkowanych przez firmy trzecie oraz entuzjastów.
-* [[AT-SPEED]] - sprzętowy emulator [[PC]],
-* [[Ethernec]] - adapter dla karty sieciowej zgodnej z [[NE2000]] (podłączany do portu '''Cartridge'''),
-* [[Ethernea]] - adapter dla karty sieciowej zgodnej z NE2000 (podłączany do portu '''ACSI''')
-* [[PAK 68/3]] - rozszerzenie z procesorem MC68030 taktowanym zegarem 50 MHz,
-** [[FRAK]] - karta z [[TT-RAM]]em dla [[PAK 68/3]],
-* [[RSVE]] - akcelerator portu RS-232 do prędkości 115200 bodów,
-* [[VOFA]]/[[VOFA II]] - slot [[ISA]] dla karty graficznej [[ET4000]],
-Więcej - patrz: [[Akcesoria i rozszerzenia#Atari_ST|Akcesoria i rozszerzenia - Atari ST]]
 ==Nieoficjalne oznaczenia==
 ==Zobacz też==
+* [[Płyta główna Mega ST]]
+* [http://www.bambi.net/atari/atari_st_prototype.html Prototyp]
+* [[Suska|Suska - Atari ST w FPGA]]
 * [[TOS]]
 * [[Atari]] - ogólnie o firmie Atari
-* [[Amiga]]
 ==Linki zewnętrzne==
-*http://atariarea.krap.pl
+* [http://www.experiment-s.de/index.php?id=187&L=1 Atari ST/E w postaci FPGA]
+* http://www.uce.pl/mazurhp/ST/ata.html - jedna z niewielu stron polskich poświęconych eSTekowi
+* http://atari.org.pl
 [[Kategoria:Atari ST]]

ST

From Atariki

Aktualna wersja

Spis treści

Historia

Powstanie

Złote lata

Schyłek

Reaktywacja

Czasy dzisiejsze

Parametry Techniczne

Procesor

Szyna danych

Specjalizowane układy scalone

Typowe układy scalone

Możliwości graficzne

Organizacja pamięci ekranu

Możliwości dźwiękowe

Pamięć masowa

Gniazda

System operacyjny

Inne modele

Nieoficjalne oznaczenia

Następcy

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Views

Personal tools

Navigation

Szukaj

Toolbox